โดย อ. ปราโมทย์ ศรีอุทัย
(1).หลักฐานจากคำสั่งของท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม
ท่าน إبْنُ مُنْدَه ได้บันทึกไว้ในหนังสือ “อัต-เตาฮีด” ของท่าน .. ดังการอ้างอิงของท่านอัล-อัลบานีย์ในหนังสือ “อิรฺวาอุ้ล ฆอลีล” เล่มที่ 2 หน้า 167, ... โดยรายงานมาจาก ท่านอัมรฺ บิน อับดุลลอฮ์ อัล-บัศรีย์, ซึ่งรายงานมาจาก ท่านอัล-ฟัฎล์ บิน มุหัมมัด บิน อัล-มุซัยยับ ... แล้วสืบสายรายงานไปจนถึง ท่านหะซัน บิน อะลีย์ ร.ฎ. ซึ่งกล่าวว่า ....
عَلَّمَنِىْ رَسُوْلُ اللَّـهِ صَلَّى اللَّـهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ أَقُوْلَ إِذَافَرَغْتُ مِنْ قِرَاءَتِىْ فِى الْوِتْرِ : أَللَّهُمَّ اهْدِنِىْ فِيْمَنْ هَدَيْتَ ........... اَلْحَدِيْثَ ..
“ท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ได้สอนให้ฉันกล่าว (คืออ่านดุอากุนูต) เมื่อฉันเสร็จสิ้นจากการอ่าน ในนมาซวิตรฺ ว่า .. อัลลอฮุมะฮ์ดินีย์ ฟีมันฮะดัยต์ ............ (จนจบหะดีษ) ...
คำกล่าวของท่านหะซันที่ว่า .. ท่านนบีย์ได้สอนให้ท่านอ่านดุอากุนูตเมื่อ .. “เสร็จสิ้นจากการอ่านแล้ว” .. ตามรูปการก็คือ .. “เสร็จสิ้นจากการอ่านฟาติหะฮ์และซูเราะฮ์แล้ว” .. ก่อนจะก้มลงรุกั๊วะอฺ นั่นเอง ...
สิ่งที่ช่วยยืนยันความหมายดังกล่าว ก็คือหะดีษนี้อีกกระแสหนึ่งซึ่งตามหลักวิชาการหะดีษเรียกว่า เป็น “มุตาบะอะฮ์” ( مُتَابَعَةٌ ) .. คือหะดีษที่รายงานมาสอดคล้องกันกับหะดีษบทนี้, โดยท่านอิบนุหะญัรฺ อัล-อัสเกาะลานีย์ ได้บันทึกไว้ในหนังสือ “ตัลคีส อัล-หะบีรฺ” เล่มที่ 1 หน้า 265 .. อ้างการบันทึกของท่านอบูบักรฺ อะห์มัด บิน อัล-หุซัยน์ บินมะฮ์รอน ในหนังสือ “อัล-ฟะวาอิด” โดยรายงานมาจากท่านมุหัมมัด บินยูนุส อัล-มุกรีย์, จากท่านอัล-ฟัฎล์ บิน มุหัมมัด บิน อัล-มุซัยยับ, ซึ่งสืบสายรายงานไปจนถึง ท่านหะซัน บินอะลีย์ ร.ฎ. เช่นเดียวกัน แต่มีข้อความที่ชัดเจนว่า ...
عَلَّمَنِىْ رَسُوْلُ اللَّـهِ صَلَّى اللَّـهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ أَقُوْلَ فِى الْوِتْرِ قَبْلَ الرُّكُوْعِ : أَللَّهُمَّ اهْدِنِىْ فِيْمَنْ هَدَيْتَ ......... اَلْحَدِيْثَ
“ท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัมได้สอนให้ฉันกล่าว (ดุอากุนูต) ในนมาซวิตรฺ ก่อนรุกั๊วะอฺ ว่า .. อัลลอฮุมะฮ์ดินีย์ ฟีมันฮะดัยต์ ............(จนจบ)”
หะดีษทั้ง 2 กระแสข้างต้น ต่างยืนยันซึ่งกันและกัน, จึงเป็นหลักฐานชัดเจนที่ทำให้เชื่อถือได้ว่า ท่านศาสดา ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ได้สอนหลานชายของท่านคือท่านหะซัน บิน อะลีย์ ร.ฎ. ให้อ่านดุอากุนูตในนมาซวิตรฺ ก่อนการรุกั๊วะอฺ จริง ....
(2). หลักฐานจากการกระทำของท่านรอซู้ลุลลออ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม
ท่านอุบัยย์ บิน กะอฺบิน ร.ฎ. (สิ้นชีวิตปี ฮ.ศ. 19 หรือ ฮ.ศ. 32 ตามความขัดแย้งของนักวิชาการ) ได้รายงานมาว่า ....
ท่านอุบัยย์ บิน กะอฺบิน ร.ฎ. (สิ้นชีวิตปี ฮ.ศ. 19 หรือ ฮ.ศ. 32 ตามความขัดแย้งของนักวิชาการ) ได้รายงานมาว่า ....
“ท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ได้นมาซวิตรฺ 3 ร็อกอะฮ์, โดยอ่านในร็อกอะฮ์แรกด้วยซูเราะฮ์ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ اْلأَعْلَى ,
ในร็อกอะฮ์ที่สองด้วยซูเราะฮ์ قُلْ يَاأَيُّهَاالْكَافِرُوْنَ ,
และในร็อกอะฮ์ที่สามด้วยซูเราะฮ์ قُلْ هُوَاللَّـهُ أَحَدٌ ......
แล้วท่านอุบัยย์ ร.ฎ. ก็กล่าวต่อไปว่า .....
" وَيَقْنُتُ قَبْلَ الرُّكُوْعِ "
....... “และท่านจะอ่านดุอากุนูต ก่อนรุกั๊วะอฺ” ...
(บันทึกโดย ท่านอัน-นซาอีย์ หะดีษที่ 1698, ท่านอิบนุมาญะฮ์ หะดีษที่ 1182, ท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 3 หน้า 39 - 40, ท่านอัด-ดารุกุฏนีย์ เล่มที่ 2 หน้า 31, และท่านอิบนุนัศรฺ ในหนังสือ “เศาะลาตุ้ล-วิตรฺ” หน้า 139) ....
หะดีษที่ว่า " แท้จริง ท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัมได้อ่านกุนูตในนมาซวิตรฺก่อนรุกั๊วะอฺ" นั้น ท่านอบูดาวูด ได้บันทึกไว้เช่นเดียวกันในตอนท้ายหะดีษที่ 1427 จากหนังสือ "อัส-สุนัน" ของท่าน โดยรายงานมา 3 กระแสคือ ...
กระแสที่หนึ่ง จากท่านอีซา บินยูนุส ได้รายงานมาจากท่านสะอีด บินอบีย์อะรูบะฮ์,, ซึ่งรายงานจากท่านเกาะตาดะฮ์, ซึ่งรายงานจากท่านสะอีด บินอับดุรฺเราะห์มาน บินอับซา, ซึ่งรายงานจากบิดาของท่าน, ซึ่งรายงานจากท่านอุบัยย์ บิน กะอฺบิน ร.ฎ. ...
กระแสที่สอง จากท่านอีซา บินยูนุส ได้รายงานมาจากท่านฟิฏร์ บินคอลีฟะฮ์, ซึ่งรายงานจากท่านซุบัยด์ อัล - ยามีย์, ซึ่งรายงานจากท่านสะอีด บินอับดุรฺเราะห์มาน บินอับซา, ซึ่งรายงานจากบิดาของท่าน, ซึ่งรายงานจากท่าน อุบัยย์ บิน กะอฺบิน ร.ฎ. ...
กระแสที่สาม จากท่านหัฟศ์ บิน ฆิยาส ได้รายงานจากท่านมิซอัรฺ บิน กิดาม, ซึ่งรายงานจากท่าน ซุบัยด์ อัล - ยามีย์, ซึ่งรายงานจากท่านสะอีด บินอับดุรฺเราะห์มาน บินอับซา, ซึ่งรายงานจากบิดาของท่าน, ซึ่งรายงานจากท่าน อุบัยย์ บิน กะอฺบิน ร.ฎ. ...
แล้วท่านอบูดาวูด ก็ได้กล่าววิจารณ์ข้อความตอนท้ายของหะดีษนี้ที่ท่านอุบัยย์ บินกะอฺบิน ร.ฎ. รายงานมาว่า .... “และท่านนบีย์จะอ่านดุอากุนูตก่อนรุกั๊วะอฺ” .. ว่า น่าจะเป็นข้อความที่ผิดเพี้ยนและไม่น่าเชื่อถือ .. ซึ่งสรุปสาเหตุได้ 2 ประเด็นคือ .....
ประเด็นที่หนึ่ง (จากกระแสที่หนึ่ง) .. มี ท่าน อีซา บิน ยูนุส เพียงผู้เดียว ที่รายงานข้อความนี้มาจากท่านสะอีด บิน อบีย์อะรูบะฮ์, ซึ่งรายงานมาจากท่านเกาะตาดะฮ์ .. ขณะที่สหายคนอื่นๆของท่านสะอีด บิน อบีย์อะรูบะฮ์ อาทิเช่น ท่านยะซีด บิน ซุร็อยอฺ, ท่านอับดุลอะอฺลา, ท่านมุหัมมัด บินบัชรฺ อัล-อะบะดีย์ เป็นต้น ได้รายงานหะดีษนี้มาจากท่านสะอีด ซึ่งรายงานจากท่านเกาะตาดะฮ์เหมือนกัน แต่รายงานเฉพาะข้อความตอนต้นที่ว่า .. ท่านศาสดาได้อ่านซูเราะฮ์ทั้ง 3 ในการนมาซวิตรฺ 3 ร็อกอะฮ์, แต่ไม่มีผู้ใดรายงานข้อความว่า .. ท่านจะอ่านดุอากุนูตก่อนรุกั๊วะอฺ .. ดังการรายงานของท่านอีซา บิน ยูนุส .....
ประเด็นที่สอง(จากกระแสที่สาม) มีเพียง ท่านหัฟศ์ บิน ฆิยาสเพียงผู้เดียว ที่รายงานมาจากท่าน มิซอัรฺ บิน กิดาม, ซึ่งรายงานมาจากท่าน ซุบัยด์ อัล - ยามีย์ว่า ท่านนบีย์จะอ่านดุอากุนูตก่อนรุกั๊วะอฺ, ... ขณะที่สหายคนอื่นๆของท่านซุบัยด์ .. อาทิเช่น ท่านสุลัยมาน อัล-อะอฺมัช, ท่านชุอฺบะฮ์, ท่านอับดุลมะลิก บิน อบีย์สุลัยมาน, ท่านญะรีรฺ บิน หาซิม ไม่ปรากฏว่าจะมีผู้ใดรายงานข้อความว่า .. ท่านนบีย์ จะอ่านกุนูตก่อนรุกั๊วะอฺ .. มาจากท่านซุบัยด์ อัล-ยามีย์ นอกจาก ท่านมิซอัรฺ บิน กิดาม เพียงผู้เดียว .. เช่นเดียวกัน ......
สรุปแล้ว - ในทัศนะท่านอบูดาวูด - การที่ท่าน “อีซา บิน ยูนุส” และท่าน “มิซอัรฺ บิน กิดาม” ได้รายงานมา (โดยรายงานทั้งหมด สืบสายรายงานไปถึงท่านอุบัยย์ บิน กะอฺบิน ร.ฎ.) ว่า “ท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม อ่านดุอากุนูตก่อนรุกั๊วะอฺ” .. จึงเป็นการรายงานเพิ่มเติมในสิ่งซึ่งผู้อื่นที่เชื่อถือได้จำนวนมากไม่ได้รายงานมา ...
ข้อความเพิ่มเติมดังกล่าวจึงเป็นข้อความที่ “ผิดเพี้ยน” ... (เรียกตามศัพท์วิชาการหะดีษว่า เป็น شَاذٌّ ) ซึ่งถือว่า เป็นข้อความที่เฎาะอีฟ จึงนำมาอ้างเป็นหลักฐานในเรื่องซุนนะฮ์ให้อ่านดุอากุนูตในนมาซวิตรฺ ก่อนรุกั๊วะอฺไม่ได้ ......
นี่คือบทสรุปการวิจารณ์ของท่านอบูดาวูดต่อข้อความของหะดีษที่ว่า ท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม อ่านดุอากุนูตในนมาซวิตรฺก่อนรุกั๊วะอฺ ...ในหนังสือ “อัส-สุนัน” ของท่าน เล่มที่ 1 หน้า 321 - 322 ....
ชี้แจงการวิจารณ์ของท่านอบูดาวูด
มีนักวิชาการทั้งอดีตและปัจจุบันหลายท่านที่มี “มุมมอง” ในเรื่องนี้แตกต่างและขัดแย้งกับท่านอบูดาวูด, และได้ท้วงติงท่านเกี่ยวกับข้อเท็จจริงของหะดีษดังกล่าว อาทิเช่น ท่านอิบนุ อัต-ตัรฺกะมานีย์ (สิ้นชีวิตปี ฮ.ศ. 745) ได้ท้วงติงในหนังสือ “อัล-เญาฮัรฺ อัน-นะกีย์” ซึ่งตีพิมพ์ร่วมกับหนังสือ “อัส-สุนัน อัล-กุบรอ” ของท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 3 หน้า 40 - 44, ท่านมะห์มูด มุหัมมัดค็อฏฏอบ อัซ-ซุบกีย์ (สิ้นชีวิตปี ฮ.ศ. 1352) ได้ท้วงติงในหนังสือ “อัล-มันฮัลฯ” เล่มที่ 8 หน้า 64 - 65, และท่านอัล-อัลบานีย์ ได้ท้วงติงในหนังสือ “อิรฺวาอุ้ล ฆอลีล” เล่มที่ 2 หน้า 167 เป็นต้น ....
ข้อขัดแย้งและเหตุผลในการท้วงติงของนักวิชาการเหล่านั้น มีดังนี้ ....
(1). ประเด็นแรก, ท่านอีซา บิน ยูนุส เป็นผู้รายงานที่เชื่อถือได้ ดังการรับรองของท่านอิบนุหะญัรฺ อัล-อัสเกาะลานีย์ในหนังสือ “อัต-ตักรีบ” เล่มที่ 2 หน้า 103, และการรายงานข้อความดังกล่าวเพิ่มเติมมา ก็มิใช่เป็นการรายงานเพียงลำพัง, แต่การรายงานของท่าน มี “مُتَابِعٌ” .. คือ ผู้อื่นที่รายงานข้อความนี้มาสอดคล้องกับท่านอีก 2 คนด้วยกัน .. คือ ท่าน หัฟศ์ บิน ฆิยาส ดังการบันทึกของท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 3 หน้า 40 (โปรดดูหนังสือ “เอานุ้ล มะอฺบูด” เล่มที่ 4 หน้า 304), และ ท่านมัขลัด บิน ยะซีด .. ดังการบันทึกของท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1698 ...
(2). ประเด็นที่สอง, .. การรายงานของ ท่านมิซอัรฺ บิน กิดาม นั้น ก็มิใช่มีท่านเพียงผู้เดียวที่รายงานข้อความดังกล่าวมาจากท่าน ซุบัยด์ อัล-ยามีย์ ดังการวิจารณ์ของท่านอบูดาวูด ทว่า, ผู้ที่รายงานข้อความนี้มาจากท่านสุบัยด์ อัล-ยามีย์ สอดคล้องกัน มีรวมทั้งหมด 3 ท่าน คือ ....
1. ท่านมิซอัรฺ บิน กิดาม จากการบันทึกของท่านอบูดาวูด หะดีษที่ 1427, และท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 3 หน้า 40 ......
2. ท่านซุฟยาน อัล-เษารีย์ จากการบันทึกของท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1698, และท่านอิบนุมาญะฮ์ หะดีษที่ 1182 ......
3. ท่านฟิฏรฺ บิน คอลีฟะฮ์ จากการบันทึกของท่านอบูดาวูดเองในท้ายหะดีษที่ 1427, ท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 3 หน้า 40 และท่านอัด-ดารุกุฏนีย์ เล่มที่ 2 หน้า 31 ......
ท่านมิซอัรฺ บิน กิดาม, ท่านซุฟยาน อัษ-เษารีย์ และท่านฟิฏรฺ บิน คอลีฟะฮ์ ล้วนเป็นผู้รายงานที่เชื่อถือได้, ดังนั้น การรายงานมาตรงกันทั้งสามท่านว่า .. ท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ได้อ่านกุนูตวิตรฺก่อนรุกั๊วะอฺ - ตามหลักวิชาการหะดีษ - จึงถือว่า เป็น “มุตาบะอะฮ์” หรือการรายงานที่สอดคล้องกันที่แข็งแรงและมีน้ำหนักยิ่ง ..
ประเด็นนี้ จึงถือเป็นประเด็นที่สำคัญที่สุดและมีน้ำหนักที่สุดในการหักล้างทัศนะของท่านอบูดาวูด .....
(3). ประเด็นที่สาม .. ยังมีเหตุผลเพิ่มเติมอีก 2 ประการด้วยกัน คือ ...
(ก). ท่านอิสหาก บิน อิบรอฮีม (จากการบันทึกของท่านอิบนุ นัศรฺ ในหนังสือ “เศาะลาตุ้ล-วิตรฺ” หน้า 139), และ ท่านอัล-มุซัยยับ บิน วาเฎี๊ยะห์ (จากการบันทึกของท่านอัด-ดารุกุฏนีย์ เล่มที่ 2 หน้า 31, และท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 3 หน้า 39), --- ซึ่งทั้งสองท่าน เป็นผู้ที่เชื่อถือได้ --- ได้รายงานมาสอดคล้องกัน ว่า ท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ได้อ่านกุนูตวิตรฺก่อนรุกั๊วะอฺ โดยสืบสายรายงานไปถึง ท่านเกาะตาดะฮ์, ..
(ข). ทั้ง ท่านซุบัยด์ อัล-ยามีย์ (จากการชี้แจงในประเด็นที่สอง) และ ท่านเกาะตาดะฮ์ (จากการชี้แจงในประเด็นที่สาม) --- ซึ่งเป็นผู้ที่เชื่อถือได้ทั้ง 2 ท่าน --- ต่างก็รายงานมาสอดคล้องกันจากท่านสะอีด บิน อับดุรฺเราะห์มาน บิน อับซา, จากบิดาของท่าน, จากท่านอุบัยย์ บิน กะอฺบิน ร.ฎ. ด้วยข้อความที่ว่า .. “ท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ได้อ่านกุนูตในนมาซวิตรฺก่อนรุกั๊วะอฺ” ..
สายรายงานนี้ เป็นสายรายงานที่ถูกต้อง ดังการรับรองของท่านอัล-อัลบานีย์ ในหนังสือ “อิรฺวาอุ้ล ฆอลีล” เล่มที่ 2 หน้า 167 ....
สรุปแล้วหะดีษที่ท่านอุบัยย์ บิน กะอฺบิน ร.ฎ.รายงานมาว่า ท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม อ่านดุอากุนูตในนมาซวิตรฺก่อนรุกั๊วะอฺ นั้น เป็นหะดีษที่มีการรายงานมาตรงกันและสอดคล้องกันจากผู้รายงานที่เชื่อถือได้จำนวนมาก .. ดังนั้น ตามหลักวิชาการแล้ว จึงถือว่า หะดีษนี้ เป็นหะดีษเศาะเหี๊ยะฮ์, สามารถนำมาเป็นหลักฐานเพื่อถือปฏิบัติได้ .. วัลลอฮุ อะอฺลัม ...
(หากท่านผู้อ่านท่านใดต้องการทราบรายละเอียดการวิเคราะห์, ตลอดจนการโต้แย้งทัศนะของท่านอัล-บัยฮะกีย์ที่คล้อยตามทัศนะของท่านอบูดาวูดโดยกล่าวว่า หะดีษดังกล่าวทั้งหมดเป็นหะดีษเฎาะอีฟ ก็โปรดอ่านการวิเคราะห์ของท่านอิบนุ อัต-ตัรฺกะมานีย์ จากหนังสือ “อัล-เญาฮัรฺ อัน-นะกีย์” ซึ่งตีพิมพ์รวมกับหนังสือ “อัส-สุนัน อัล-กุบรอ” ของท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 3 หน้า 40 - 44, หนังสือ “อัล-มันฮัลฯ” ของท่านมะห์มูด มุหัมมัดค็อฏฏอบ อัซ-ซุบกีย์ เล่มที่ 8 หน้า 64 - 65. และจากหนังสือ “อิรฺวาอุ้ล ฆอลีล” ของท่านอัล-อัลบานีย์ เล่มที่ 2 หน้า 167 - 169 ) ....
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น