โดย อ.ปราโมทย์ ศรีอุทัย
(ตอนที่ 2)
ต่อไปนี้คือรายละเอียดของการรายงานและการวิเคราะห์ลักษณะนิ้วชี้ของท่านศาสดาในการนั่งอ่านตะชะฮ์ฮุด ซึ่งผมจะเริ่มวิเคราะห์จาก “รายงานที่หนึ่ง” ก่อนดังนี้ ..
รายงานที่หนึ่ง เรื่องยกนิ้วชี้ขึ้น แต่ไม่ระบุเรื่องกระดิกหรือไม่กระดิก ...
(1). รายงานจากท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุ อัซ-ซุบัยรฺ ร.ฎ.(สิ้นชีวิตปี ฮ.ศ. 73)
รายงานในเรื่องนี้จากท่านอับดุลลอฮ์ มี 3 กระแสด้วยกันคือ ...
ก. จากท่านอุษมาน บินหะกีม, จากท่านอามิรฺ บินอับดุลลอฮ์, จากบิดาของท่านคือท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุ อัซ-ซุบัยร์ ร.ฎ. ซึ่งกล่าวว่า ...
كَانَ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قَعَدَ فِى الصَّلاَةِ جَعَلَ قَدَمَهُ الْيُسْرَى بَيْنَ فَخِذِهِ وَسَاقِهِ، وَفَرَشَ قَدَمَهُ الْيُمْنَى، وَوَضَعَ يَدَهُ الْيُسْرَى عَلَى رُكْبَتِهِ الْيُسْرَى، وَوَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى فَخِذِهِ الْيُمْنَى وَأَشَارَ بِإِصْبَعِهِ
“เมื่อท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะวัลลัมนั่งในนมาซนั้น ท่านจะวางฝ่าเท้าซ้ายของท่านไว้ระหว่างขาอ่อนกับแข้ง(ขวา)ของท่าน และแบฝ่าเท้าขวาของท่าน (ในลักษณะตั้งชันขึ้นอันเป็นการนั่งแบบตะวัรฺรุก) แล้วท่านก็วางมือซ้ายของท่านลงบนเข่าซ้าย และวางมือขวาของท่านบนขาอ่อนด้านขวา และท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้ว(ชี้ .. คือยกนิ้วชี้ขึ้น)” ...
(บันทึกโดยท่านมุสลิม หะดีษที่ 112/579, ท่านอบูดาวูด หะดีษที่ 988, ท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ หะดีษที่ 696 และท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 130) ...
รายงานนี้เป็นรายงานที่ถูกต้อง และสำนวนในที่นี้เป็นสำนวนจากการบันทึกของท่านมุสลิม ..
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำเอาหะดีษกระแสนี้ลงบันทึกไว้ในหนังสือ “ชี้หรือกระดิก” ของท่าน หน้า 14 อันเป็นหลักฐานที่ 1 เรื่องไม่ต้องกระดิกนิ้วชี้ และมีการอ้างซ้ำอีกครั้งในหน้าที่ 20) ...
ข. จากท่านมัครอมะฮ์ บินบุกัยรฺ, จากท่านอามิรฺ บินอับดุลลอฮ์ จากท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุ อัซ-ซุบัยรฺ ร.ฎ. ซึ่งกล่าวว่า ...
كَانَ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا جَلَسَ فِى الثِّنْتَيْنِ أَوْ فِى اْلأَرْبَعِ يَضَعُ يَدَيْهِ عَلَى رُكْبَتَيْهِ ثُمَّ أَشَارَ بِإِصْبَعِهِ
“เมื่อท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัมนั่ง(อ่านตะชะฮ์ฮุด)ในร็อกอะฮ์ที่สองหรือร็อกอะฮ์ที่สี่ ท่านจะวางมือทั้งสองของท่านลงบนเข่าทั้งสองของท่าน จากนั้นท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้ว(ชี้)ของท่าน” ...
(บันทึกโดย ท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1160 และท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 132) ...
สายรายงานนี้ ถูกต้องหรืออย่างน้อยก็หะซัน (สวยงาม) ...
ค. จากท่านมุหัมมัด บินอัจญลาน, จากท่านอามิรฺ บินอับดุลลอฮ์ จากท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุ อัซ-ซุบัยรฺ ร.ฎ. ซึ่งกล่าวว่า ...
إِنَّ رَسُوْلَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا قَعَدَ فِى التَّشَهُّدِ وَضَعَ كَفَّهُ الْيُسْرَى عَلَى فَخِذِهِ الْيُسْرَى، وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ لاَ يُجَاوِزُبَصَرُهُ إِشَارَتَهُ
“เมื่อท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัมนั่งตะชะฮ์ฮุด ท่านจะวางฝ่ามือซ้ายบนขาอ่อนข้างซ้าย, และท่านจะทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ โดยที่สายตาของท่านจะมองไปยังการชี้นั้น”
(บันทึกโดย ท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1274, ท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 132 และท่านผู้บันทึกท่านอื่นๆ) ...
สายรายงานนี้หะซัน (สวยงาม) เพราะท่านมุหัมมัด บินอัจญลาน มีความบกพร่องด้านความจำเล็กน้อย ...
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำหะดีษกระแสนี้ลงบันทึกในหนังสือ “ชี้หรือกระดิก” ของท่าน หน้า 14-15 อันเป็นหลักฐานที่สอง ...
จะเห็นได้ว่า รายงานนี้ทั้งสามกระแส คือกระแสของท่านอุษมาน บินหะกีม, กระแสของท่านมัครอมะฮ์ บินบุกัยรฺ และกระแสของท่านมุหัมมัด บินอัจญลาน ล้วนรายงานมาจากแหล่งเดียวกัน คือจากท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุอัซ-ซุบัยรฺ ร.ฎ. ...
(2). รายงานจากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. (สิ้นชีวิตในสมัยท่านมุอาวิยะฮ์เป็นคอลีฟะฮ์)
หะดีษนี้จากการรายงานของท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ.เท่าที่ผมตรวจสอบแล้ว มีรวม 7 กระแสด้วยกัน ซึ่งในที่นี้ผมจะนำเสนอข้อความที่ตรงประเด็นเรื่องลักษณะนิ้วชี้โดยเฉพาะเท่านั้น เพื่อมิให้ยืดเยื้อจนเกินไป ดังนี้ ...
ก. จากท่านซุฟยาน อัษ-เษารีย์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
.......... وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ، يَدْعُوْ بِهَا
“................... แล้วท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ (โดย)วิงวอน (คืออ่านตะชะฮ์ฮุด)ด้วยมัน (นิ้วชี้)”
(บันทึกโดย ท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1263, และท่านอะห์มัด เล่มที่ 4 หน้า 318) ...
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำหะดีษกระแสนี้ลงบันทึกในหนังสือดังกล่าวของท่าน หน้า 16 อันเป็นหลักฐานที่ 5, แต่ในสายรายงานกล่าวว่า .. จากท่านมุหัมมัด อัล-ฟิรฺยาบีย์, ฟังจากท่านอาศิม บินกุลัยบ์ ..
ข้อความนี้มีตกหล่นนามผู้รายงานท่านหนึ่งระหว่างท่านมุหัมมัด อัล-ฟิรฺยาบีย์กับท่านอาศิม บินกุลัยบ์ คือท่านซุฟยาน อัษ-เษารีย์ ซึ่งผมเข้าใจว่าน่าจะเกิดจากความผิดพลาดในการเรียงพิมพ์ ...
ข. จากท่านชุอฺบะฮ์ บินอัล-หาจญ์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บิน หุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
..............وَأَشَارَ بِإِصْبَعِهِ السَّبَّباَبَةِ
“........................ และท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ของท่าน”
(บันทึกโดย ท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ หะดีษที่ 697 และท่านอะห์มัด เล่มที่ 4 หน้า 319)
ท่านอาจารย์มุรีด ได้นำหะดีษกระแสนี้บันทึกในหนังสือดังกล่าวของท่าน หน้า 18 ...
ค. จากท่านอับดุลญับบารฺ บินอะลาอ์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
............... وَجَعَلَ يُشِيْرُ بِالسَّبَاحَةِ يَدْعُوْ
“................. และท่านเริ่มทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ (เพื่อ) กล่าวตะชะฮ์ฮุด”
(บันทึกโดยท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ หะดีษที่ 713) ...
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำหะดีษกระแสนี้บันทึกในหนังสือของท่านหน้า 19 ...
ง. จากท่านบิชรฺ บินอัล-มุฟัฎฎ็อล, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
.................. وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ مِنَ الْيُمْنَى
“ ........................ และท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้มือขวา”
(บันทึกโดยท่านอบูดาวูด หะดีษที่ 957, ท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1264 สำนวนในที่นี้เป็นสำนวนจากการบันทึกของท่านอัน-นะซาอีย์) ...
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำหะดีษกระแสนี้บันทึกในหนังสือของท่าน หน้า 21 ...
จ. จากท่านคอลิด บินอับดุลลอฮ์ อัล-วาสิฏีย์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. ด้วยสำนวนที่เหมือนการรายงานของท่านบิชรฺ บินมุฟัฎฎ็อล จากการบันทึกของท่านอบูดาวูดที่ผ่านมาแล้ว ...
(บันทึกโดย ท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 131) ...
ฉ. จากท่านซุฮัยรฺ บินมุอาวิยะฮ์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. ด้วยสำนวนที่คล้ายกับรายงานของท่านบิชรฺ บินมุฟัฎฎ็อล เช่นเดียวกัน ...
(บันทึกโดย ท่านอะห์มัด เล่มที่ 4 หน้า 318) ...
ช. จากท่านอบู อัล-อะห์วัศ อัล-หะนะฟีย์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
......... وَجَعَلَ حَلْقَةَ اْلإِبْهَامِ وَالْوُسْطَى ثُمَّ جَعَلَ يَدْعُوْ بِاْلأُخْرَى
“ ............ และท่านนบีย์ก็เอานิ้วหัวแม่มือกับนิ้วกลางจรดกันเป็นวงกลม แล้วท่านก็เริ่มอ่านตะชะฮ์ฮุดด้วยนิ้วอื่น (คือนิ้วชี้)” ...
(บันทึกโดย ท่านอัฏ-เฏาะหาวีย์ในหนังสือ “ชัรฺหุมะอานีย์ อัล-อาษารฺ” เล่มที่ 1 หน้า 259) ...
ข้างต้นนี้คือ 7 กระแสของหะดีษนี้ซึ่งรายงานมาจากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ.
นอกจากนี้ ก็ยังมีหะดีษในลักษณะเดียวกันนี้ที่รายงานมาจากเศาะหาบะฮ์อีกท่านหนึ่ง คือท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. จากการบันทึกของท่านมุสลิม หะดีษที่ 115/580, ท่านอิหม่ามมาลิกในหนังสือ “อัล-มุวัฏเฏาะอ์” หะดีษที่ 195, ท่านอัต-ติรฺมีซีย์ หะดีษที่ 294, ท่านอะห์มัด เล่มที่ 2 หน้า 65 และท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 130 เป็นต้น ...
เมื่อเราพิจารณาดูเนื้อหาและสำนวนของหะดีษนี้ที่รายงานมาโดยเศาะหาบะฮ์ 3 ท่าน คือท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุอัซ-ซุบัยรฺ, ท่านวาอิล บินหุจญริน และท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. ก็จะเห็นได้ว่า แม้สำนวนในการรายงานจะแตกต่างกัน แต่ในด้านเนื้อหาแล้วจะตรงกัน คือ ท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัมจะทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ (คือยกนิ้วชี้ขึ้น)ในการอ่านตะชะฮ์ฮุด ...
ข้อความของหะดีษนี้ทั้งหมดทุกกระแสข้างต้นมีกล่าวไว้เพียงแค่นี้ ไม่มีกระแสใดรายงานเพิ่มเติมเลยว่า ท่านกระดิกนิ้วชี้หรือไม่กระดิก ...
ดังนั้น การที่นักวิชาการจากประเทศอาหรับบางท่าน อาทิเช่นท่านเช็คมุหัมมัดอัมรฺ อับดุลละฏีฟ เจ้าของหนังสือ “ตับยีฎ อัศ- เศาะหี้หะฮ์” ได้อ้างหะดีษเหล่านี้แล้วสรุปว่าเป็นหลักฐานเรื่องการไม่กระดิกนิ้วชี้ในการอ่านตะชะฮ์ฮุด จึงเป็นเรื่องการขาดความรอบคอบในการพิจารณาความหมายของหะดีษ ...
ผมเชื่อว่า การที่ท่านเช็คผู้นี้ (รวมทั้งท่านอาจารย์มุรีดด้วย) ได้อ้างหะดีษเหล่านี้เป็นหลักฐานเรื่องไม่ต้องกระดิกนิ้วชี้ในการอ่านตะชะฮ์ฮุด – ทั้งๆที่ข้อความที่ว่า “ไม่กระดิกนิ้วชี้” ไม่มีปรากฏในรายงานเหล่านี้เลยดังกล่าวมาแล้ว – อาจเป็นเพราะความเข้าใจว่า การ “ชี้” กับการ “กระดิก” เป็นเรื่องที่ค้านกัน ...
ดังนั้น เมื่อผู้รายงานหะดีษกล่าวว่า ท่านนบีย์ أَشَارَبِاْلإِصْبَعِ (แล้วเราไม่ได้แปลตามหลักภาษาว่า ท่านทำสัญญาณด้วยนิ้วหรือยกนิ้วขึ้น แต่เรามาแปลว่า ท่านชี้นิ้ว) จึงทำให้เข้าใจต่อไปอีกว่า เป็นการชี้นิ้วตรงแหนวโดยไม่กระดิกมัน ...
เมื่อเข้าใจว่าการชี้นิ้วกับการกระดิกนิ้วค้านกัน จึงตัดสินชี้ขาดโครมลงไปว่า ท่านนบีย์ชี้นิ้วจริง แต่ไม่ได้กระดิกนิ้ว ซึ่งเรื่องนี้น่าจะเป็นความเข้าใจผิดซ้ำสอง ...
รายงานที่หนึ่ง เรื่องยกนิ้วชี้ขึ้น แต่ไม่ระบุเรื่องกระดิกหรือไม่กระดิก ...
(1). รายงานจากท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุ อัซ-ซุบัยรฺ ร.ฎ.(สิ้นชีวิตปี ฮ.ศ. 73)
รายงานในเรื่องนี้จากท่านอับดุลลอฮ์ มี 3 กระแสด้วยกันคือ ...
ก. จากท่านอุษมาน บินหะกีม, จากท่านอามิรฺ บินอับดุลลอฮ์, จากบิดาของท่านคือท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุ อัซ-ซุบัยร์ ร.ฎ. ซึ่งกล่าวว่า ...
كَانَ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قَعَدَ فِى الصَّلاَةِ جَعَلَ قَدَمَهُ الْيُسْرَى بَيْنَ فَخِذِهِ وَسَاقِهِ، وَفَرَشَ قَدَمَهُ الْيُمْنَى، وَوَضَعَ يَدَهُ الْيُسْرَى عَلَى رُكْبَتِهِ الْيُسْرَى، وَوَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى فَخِذِهِ الْيُمْنَى وَأَشَارَ بِإِصْبَعِهِ
“เมื่อท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะวัลลัมนั่งในนมาซนั้น ท่านจะวางฝ่าเท้าซ้ายของท่านไว้ระหว่างขาอ่อนกับแข้ง(ขวา)ของท่าน และแบฝ่าเท้าขวาของท่าน (ในลักษณะตั้งชันขึ้นอันเป็นการนั่งแบบตะวัรฺรุก) แล้วท่านก็วางมือซ้ายของท่านลงบนเข่าซ้าย และวางมือขวาของท่านบนขาอ่อนด้านขวา และท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้ว(ชี้ .. คือยกนิ้วชี้ขึ้น)” ...
(บันทึกโดยท่านมุสลิม หะดีษที่ 112/579, ท่านอบูดาวูด หะดีษที่ 988, ท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ หะดีษที่ 696 และท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 130) ...
รายงานนี้เป็นรายงานที่ถูกต้อง และสำนวนในที่นี้เป็นสำนวนจากการบันทึกของท่านมุสลิม ..
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำเอาหะดีษกระแสนี้ลงบันทึกไว้ในหนังสือ “ชี้หรือกระดิก” ของท่าน หน้า 14 อันเป็นหลักฐานที่ 1 เรื่องไม่ต้องกระดิกนิ้วชี้ และมีการอ้างซ้ำอีกครั้งในหน้าที่ 20) ...
ข. จากท่านมัครอมะฮ์ บินบุกัยรฺ, จากท่านอามิรฺ บินอับดุลลอฮ์ จากท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุ อัซ-ซุบัยรฺ ร.ฎ. ซึ่งกล่าวว่า ...
كَانَ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا جَلَسَ فِى الثِّنْتَيْنِ أَوْ فِى اْلأَرْبَعِ يَضَعُ يَدَيْهِ عَلَى رُكْبَتَيْهِ ثُمَّ أَشَارَ بِإِصْبَعِهِ
“เมื่อท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัมนั่ง(อ่านตะชะฮ์ฮุด)ในร็อกอะฮ์ที่สองหรือร็อกอะฮ์ที่สี่ ท่านจะวางมือทั้งสองของท่านลงบนเข่าทั้งสองของท่าน จากนั้นท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้ว(ชี้)ของท่าน” ...
(บันทึกโดย ท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1160 และท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 132) ...
สายรายงานนี้ ถูกต้องหรืออย่างน้อยก็หะซัน (สวยงาม) ...
ค. จากท่านมุหัมมัด บินอัจญลาน, จากท่านอามิรฺ บินอับดุลลอฮ์ จากท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุ อัซ-ซุบัยรฺ ร.ฎ. ซึ่งกล่าวว่า ...
إِنَّ رَسُوْلَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا قَعَدَ فِى التَّشَهُّدِ وَضَعَ كَفَّهُ الْيُسْرَى عَلَى فَخِذِهِ الْيُسْرَى، وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ لاَ يُجَاوِزُبَصَرُهُ إِشَارَتَهُ
“เมื่อท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัมนั่งตะชะฮ์ฮุด ท่านจะวางฝ่ามือซ้ายบนขาอ่อนข้างซ้าย, และท่านจะทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ โดยที่สายตาของท่านจะมองไปยังการชี้นั้น”
(บันทึกโดย ท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1274, ท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 132 และท่านผู้บันทึกท่านอื่นๆ) ...
สายรายงานนี้หะซัน (สวยงาม) เพราะท่านมุหัมมัด บินอัจญลาน มีความบกพร่องด้านความจำเล็กน้อย ...
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำหะดีษกระแสนี้ลงบันทึกในหนังสือ “ชี้หรือกระดิก” ของท่าน หน้า 14-15 อันเป็นหลักฐานที่สอง ...
จะเห็นได้ว่า รายงานนี้ทั้งสามกระแส คือกระแสของท่านอุษมาน บินหะกีม, กระแสของท่านมัครอมะฮ์ บินบุกัยรฺ และกระแสของท่านมุหัมมัด บินอัจญลาน ล้วนรายงานมาจากแหล่งเดียวกัน คือจากท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุอัซ-ซุบัยรฺ ร.ฎ. ...
(2). รายงานจากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. (สิ้นชีวิตในสมัยท่านมุอาวิยะฮ์เป็นคอลีฟะฮ์)
หะดีษนี้จากการรายงานของท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ.เท่าที่ผมตรวจสอบแล้ว มีรวม 7 กระแสด้วยกัน ซึ่งในที่นี้ผมจะนำเสนอข้อความที่ตรงประเด็นเรื่องลักษณะนิ้วชี้โดยเฉพาะเท่านั้น เพื่อมิให้ยืดเยื้อจนเกินไป ดังนี้ ...
ก. จากท่านซุฟยาน อัษ-เษารีย์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
.......... وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ، يَدْعُوْ بِهَا
“................... แล้วท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ (โดย)วิงวอน (คืออ่านตะชะฮ์ฮุด)ด้วยมัน (นิ้วชี้)”
(บันทึกโดย ท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1263, และท่านอะห์มัด เล่มที่ 4 หน้า 318) ...
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำหะดีษกระแสนี้ลงบันทึกในหนังสือดังกล่าวของท่าน หน้า 16 อันเป็นหลักฐานที่ 5, แต่ในสายรายงานกล่าวว่า .. จากท่านมุหัมมัด อัล-ฟิรฺยาบีย์, ฟังจากท่านอาศิม บินกุลัยบ์ ..
ข้อความนี้มีตกหล่นนามผู้รายงานท่านหนึ่งระหว่างท่านมุหัมมัด อัล-ฟิรฺยาบีย์กับท่านอาศิม บินกุลัยบ์ คือท่านซุฟยาน อัษ-เษารีย์ ซึ่งผมเข้าใจว่าน่าจะเกิดจากความผิดพลาดในการเรียงพิมพ์ ...
ข. จากท่านชุอฺบะฮ์ บินอัล-หาจญ์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บิน หุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
..............وَأَشَارَ بِإِصْبَعِهِ السَّبَّباَبَةِ
“........................ และท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ของท่าน”
(บันทึกโดย ท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ หะดีษที่ 697 และท่านอะห์มัด เล่มที่ 4 หน้า 319)
ท่านอาจารย์มุรีด ได้นำหะดีษกระแสนี้บันทึกในหนังสือดังกล่าวของท่าน หน้า 18 ...
ค. จากท่านอับดุลญับบารฺ บินอะลาอ์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
............... وَجَعَلَ يُشِيْرُ بِالسَّبَاحَةِ يَدْعُوْ
“................. และท่านเริ่มทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ (เพื่อ) กล่าวตะชะฮ์ฮุด”
(บันทึกโดยท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ หะดีษที่ 713) ...
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำหะดีษกระแสนี้บันทึกในหนังสือของท่านหน้า 19 ...
ง. จากท่านบิชรฺ บินอัล-มุฟัฎฎ็อล, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
.................. وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ مِنَ الْيُمْنَى
“ ........................ และท่านก็ทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้มือขวา”
(บันทึกโดยท่านอบูดาวูด หะดีษที่ 957, ท่านอัน-นะซาอีย์ หะดีษที่ 1264 สำนวนในที่นี้เป็นสำนวนจากการบันทึกของท่านอัน-นะซาอีย์) ...
ท่านอาจารย์มุรีดได้นำหะดีษกระแสนี้บันทึกในหนังสือของท่าน หน้า 21 ...
จ. จากท่านคอลิด บินอับดุลลอฮ์ อัล-วาสิฏีย์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. ด้วยสำนวนที่เหมือนการรายงานของท่านบิชรฺ บินมุฟัฎฎ็อล จากการบันทึกของท่านอบูดาวูดที่ผ่านมาแล้ว ...
(บันทึกโดย ท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 131) ...
ฉ. จากท่านซุฮัยรฺ บินมุอาวิยะฮ์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. ด้วยสำนวนที่คล้ายกับรายงานของท่านบิชรฺ บินมุฟัฎฎ็อล เช่นเดียวกัน ...
(บันทึกโดย ท่านอะห์มัด เล่มที่ 4 หน้า 318) ...
ช. จากท่านอบู อัล-อะห์วัศ อัล-หะนะฟีย์, จากท่านอาศิม บินกุลัยบ์, จากบิดาของท่าน, จากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ. กล่าวว่า ...
......... وَجَعَلَ حَلْقَةَ اْلإِبْهَامِ وَالْوُسْطَى ثُمَّ جَعَلَ يَدْعُوْ بِاْلأُخْرَى
“ ............ และท่านนบีย์ก็เอานิ้วหัวแม่มือกับนิ้วกลางจรดกันเป็นวงกลม แล้วท่านก็เริ่มอ่านตะชะฮ์ฮุดด้วยนิ้วอื่น (คือนิ้วชี้)” ...
(บันทึกโดย ท่านอัฏ-เฏาะหาวีย์ในหนังสือ “ชัรฺหุมะอานีย์ อัล-อาษารฺ” เล่มที่ 1 หน้า 259) ...
ข้างต้นนี้คือ 7 กระแสของหะดีษนี้ซึ่งรายงานมาจากท่านวาอิล บินหุจญริน ร.ฎ.
นอกจากนี้ ก็ยังมีหะดีษในลักษณะเดียวกันนี้ที่รายงานมาจากเศาะหาบะฮ์อีกท่านหนึ่ง คือท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. จากการบันทึกของท่านมุสลิม หะดีษที่ 115/580, ท่านอิหม่ามมาลิกในหนังสือ “อัล-มุวัฏเฏาะอ์” หะดีษที่ 195, ท่านอัต-ติรฺมีซีย์ หะดีษที่ 294, ท่านอะห์มัด เล่มที่ 2 หน้า 65 และท่านอัล-บัยฮะกีย์ เล่มที่ 2 หน้า 130 เป็นต้น ...
เมื่อเราพิจารณาดูเนื้อหาและสำนวนของหะดีษนี้ที่รายงานมาโดยเศาะหาบะฮ์ 3 ท่าน คือท่านอับดุลลอฮ์ อิบนุอัซ-ซุบัยรฺ, ท่านวาอิล บินหุจญริน และท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. ก็จะเห็นได้ว่า แม้สำนวนในการรายงานจะแตกต่างกัน แต่ในด้านเนื้อหาแล้วจะตรงกัน คือ ท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัมจะทำสัญญาณด้วยนิ้วชี้ (คือยกนิ้วชี้ขึ้น)ในการอ่านตะชะฮ์ฮุด ...
ข้อความของหะดีษนี้ทั้งหมดทุกกระแสข้างต้นมีกล่าวไว้เพียงแค่นี้ ไม่มีกระแสใดรายงานเพิ่มเติมเลยว่า ท่านกระดิกนิ้วชี้หรือไม่กระดิก ...
ดังนั้น การที่นักวิชาการจากประเทศอาหรับบางท่าน อาทิเช่นท่านเช็คมุหัมมัดอัมรฺ อับดุลละฏีฟ เจ้าของหนังสือ “ตับยีฎ อัศ- เศาะหี้หะฮ์” ได้อ้างหะดีษเหล่านี้แล้วสรุปว่าเป็นหลักฐานเรื่องการไม่กระดิกนิ้วชี้ในการอ่านตะชะฮ์ฮุด จึงเป็นเรื่องการขาดความรอบคอบในการพิจารณาความหมายของหะดีษ ...
ผมเชื่อว่า การที่ท่านเช็คผู้นี้ (รวมทั้งท่านอาจารย์มุรีดด้วย) ได้อ้างหะดีษเหล่านี้เป็นหลักฐานเรื่องไม่ต้องกระดิกนิ้วชี้ในการอ่านตะชะฮ์ฮุด – ทั้งๆที่ข้อความที่ว่า “ไม่กระดิกนิ้วชี้” ไม่มีปรากฏในรายงานเหล่านี้เลยดังกล่าวมาแล้ว – อาจเป็นเพราะความเข้าใจว่า การ “ชี้” กับการ “กระดิก” เป็นเรื่องที่ค้านกัน ...
ดังนั้น เมื่อผู้รายงานหะดีษกล่าวว่า ท่านนบีย์ أَشَارَبِاْلإِصْبَعِ (แล้วเราไม่ได้แปลตามหลักภาษาว่า ท่านทำสัญญาณด้วยนิ้วหรือยกนิ้วขึ้น แต่เรามาแปลว่า ท่านชี้นิ้ว) จึงทำให้เข้าใจต่อไปอีกว่า เป็นการชี้นิ้วตรงแหนวโดยไม่กระดิกมัน ...
เมื่อเข้าใจว่าการชี้นิ้วกับการกระดิกนิ้วค้านกัน จึงตัดสินชี้ขาดโครมลงไปว่า ท่านนบีย์ชี้นิ้วจริง แต่ไม่ได้กระดิกนิ้ว ซึ่งเรื่องนี้น่าจะเป็นความเข้าใจผิดซ้ำสอง ...
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น